سلسله نشست های مداقه با هدف بصیرت افزایی و ایجاد دردمندی در طلاب اساتید و مدیران نسبت به نقایص و کمبود ها در ساختار، چرخه محتوا و سازوکار تربیت در حوزه های علمیه با تکیه بر راهکار نشر جریان تعمق در فرمایشات مقام معظم رهبری فعالیت خود را اغاز نمود این مجموعه با ساختار تشکیلاتی مسئولیت موضوعی و سبقه ای قرارگاهی همّ خود را در فعال نمودن اشخاص و مجموعه های موجود حوزه در محورهای فوق قرار داده و پرهیز از موازی کاری و عملکرد بیلانی و بدون اثر اجتماعی را رکن حاکم بر فعالیت های خود میداند
فعالان این حرکت، اصلاح اشکالات وضع موجود -که ناشی از عدم بسط و ترویج و عمل به فرمایشات رهبری و نادیدن وقایع ایران و جهان است- را در ایجاد تحرک و بیداری در میان بدنه طلاب و اساتید حوزه های علمیه میداند و اقدام اصلاحی از کف هرم اجتماع طلاب را به عنوان راهبرد کلان خود در این حوزه برگزیده است
استاد شهید آیت الله دکتر مرتضی مطهری رضوان الله تعالی علیه ، در تقدم و برتری نقش عامه مردم بر خواص ، در اصلاح و بهبودی امور فردی و اجتماعی در عصر مبارزات انقلاب می فرمایند :
« صلاح و فساد طبقات اجتماع در یکدیگر تأثیر دارد . ممکن نیست که دیواری بین طبقات کشیده شود و طبقه ای از سرایت فساد یا صلاح طبقة دیگر مصون یا بی بهره بماند ، ولی معمولاً فساد از« خواص » شروع می شود و به « عوام » سرایت می کند و صلاح برعکس از « عوام » و تنبه و بیداری آنها آغاز می شود و اجباراً « خواص » را به صلاح می آورد ، یعنی عادتاً فساد از بالا به پایین می ریزد و صلاح از پایین به بالا سرایت می کند .»
شهید بزرگوار استاد مطهری (ره ) در ادامه می فرماید :
« این ، فکر غلطی است از یک عده طرفدارن اصلاح که هر وقت در فکر یک کار اصلاحی می افتند ، « زعماء » هر صنف را در نظر می گیرند و آن قله های مرتفع در نظرشان مجسم می شود و می خواهند ، از آن ارتفاعات منیع شروع کنند .
تجربه نشان داده که معمولاً کارهایی که از ناحیه آن قله های رفیع آغاز شده و در نظرها مفید می نماید ، بیش از آن مقدار که حقیقت و اثر اصلاحی داشته باشد ، جنبه تظاهر و تبلیغات و جلب نظر عوام دارد .»[1]
اگر با نگاه واقع بینانه و موضع حق مدارانه ای به تاریخ 35 ساله انقلاب اسلامی خصوصاً ، حوادث سالهای اخیر همانند حرکت عظیم 9 دی نگریسته شود این نتیجه بدیهی مینماید که اگاهی و روشنی بخشی و نشان دادن کنه وقایع- منجمله دشمنی دشمنان- به توده های مردم تاثیر اصلاحی غیر قابل انکاری ایفا نموده تاجایی که همانگونه که گذشت امثال بزرگانی چون شهید مطهری اثار اصلاح عامه مردم را در اصلاح جامع موثر تر دانستند
البته این حقیقت را نمیتواند نادیده گرفت که اصلاح نهایی و کامل عامه مردم و اجتماع بشری جز از راه اصلاح خواص نیست و این از اموزه های شریعت و فرامین نبی مکرم اسلام صلّى اللّه علیه و آله است که میفرمایند:
لا تصلح عوامّ امّتی إلّا بخواصّها. قیل: ما خواصّ امّتک یا رسول اللّه؟ فقال: خواصّ امّتی أربعة:الملوک، و العلماء، و العبّاد، و التجّار[2]
و انچه در بالا امد به معنی نفی این حقیقت نیست و مطلبی که از ان مراد است اینکه اولا در دایره علما و مبلغین شریعت که خود از خواص امت هستند طیفی خاص و تصمیم گیر و متصدی تربیت و مدیریت جریان این حرکت عظیم هستند و طیفی بدنه عمومی و عامه نیروی انسانی این اجتماع خواص را تشکیل میدهند و نکته دیگر اینکه شروع حرکت و پذیرش نقایص برای این خاصان از خواص و زعما بعضا از طریق اسرار و تکرار مطالبه از جانب بدنه عمومی این اجتماع، یعنی طلاب سطح و خارج است و اگر این تحرک و مطالبه گری اتفاق بیافتد طریقی خواهد بود برای تخلص از اغماض و غفلت خواص نسبت به واقعیات و تکالیفی که گاهی به سبب دیده نشدن و گاهی به سبب کوتاهی یا ناتوانی به عرصه عمل نیامده اند
مقام معظم رهبری نیز بارها به این تکلیف اصلاحی فضلا و نخبگان اشاره نموده و همه ایشان را به تلاش در جهت اصلاح از این طریق امر فرمودند ایشان در دیدار با جمعی از نخبگان و فضلای حوزه علمیه و بعد از بیان بخش عمده ای از نقایص و نقاط ضعف نظام علمی و اموزشی حوزه ها در جهت بیان راه حل علاج و برون رفت از این مشکل فرمودند:
علاج اوّلًا، قبولِ درد است. کسانى نیایند بگویند این حرفها چیست و مطرح کنند که «شیخ انصارى» و«میرزاى نائینى» و «آخوند» و «امام» و دیگر بزرگان، در همین حوزهها پرورش پیدا کردهاند و شماحرف تازهاى مىزنید! اگر آنها درد را قبول نکردند، درمان درست نخواهد شد. این کار، به دست شما- بخصوص فضلاى جوان- است. بگویید، تکرار کنید، بنویسید، استدلال نمایید؛ با کسانى که این موارد را قبول ندارند، مباحثه کنید، مجادلهى بحق کنید و ثابت نمایید که این بیمار، واقعاً بیمار است و این موجود زنده، درد دارد. اگر درد را نفهمیدند، این بیمار درمان نخواهد شد.[3]
درک اینکه به واقع انچه از حوزه های علمیه انتظار میرود به مراتب بیشتر از ان است که وجود دارد و پذیرفتن اینکه وضع موجود در بخش های مختلف ساختار و محتوا و تربیت نیاز به اصلاح دارد خود قدم اول برای رسیدن به وضع مطلوب است و انچه از همه درد اورتر است اینکه این مقدار از اشنایی با صحنه عظیم کارزار موجود بر بسیاری پوشیده است که البته سهمی از بار غفلت ایشان به دوش کسانی است که واقعیت ها را می‌بینند و به این نقایص واقفند لکن وقوف را بر حرکت ترجیح میدهند و حاضر نیستند در جهت تنویر و بیداری سایرین قدمی بردارند
به فرموده رهبر معظم انقلاب ایجاد مطالبه عمومی و پیگیری مستمر به جای اکتفا به حرکت های شعاری و ظاهری در حل این معضل یکی از کارامدترین روشهاست که از طرف طبقه عمومی حوزه و دانشگاه امکان تحقق دارد ایشان در بخشی از سخنان خود در جمع فعالان سیاسی و فرهنگی اینگونه میفرمایند:
جوان باید مطالبه کند، باید احساس کند که این مطالبه سودمند است، ثمربخش است؛ و تشویق بشود بر این مطالبه و باید احساس کند که او فقط مسئولیتش طرح سؤال و پرتاب کردن یک شعار نیست، که بگوید خوب، ما کار خودمان را کردیم؛ نه، پیگیرى کردن، مطالعه کردن، درباره‌ى مسئله اندیشیدن، آن را پخته کردن، راهکار اجرایی را براى آن جستجو کردن، براى طرحش با مراکز دست‌اندرکار و مجرى تلاش کردن و فعالیت کردن و بالأخره خود وارد میدان کار شدن، این‌ها جزء وظایف و تکالیف جوان ماست که این را هم بایستى جوان ما درک کند[4]
ایشان در جایگاه قیادت فکری با اشاره به اینکه مطالبه و ایجاد درد فی نفسه مثمر است میفرمایند:
ما می‌خواهیم شما فکر کنید؛ بر اساس فکر، بخواهید؛ بر اساس این خواستن، جرئت و جسارت بیان و ابراز پیدا کنید. ممکن است آنچه که شما میگویید و می‌خواهید و مطرح می‌کنید، در کوتاه‌مدت هم تحقق پیدا نکند؛ ممکن است در یک برهه‌ى دیگرى از زمان، به خاطر یک تجربه‌ى جدید،نظرتان هم عوض شود؛ این‌ها همه‌اش امکان‌پذیر است، ایرادى هم ندارد؛ اما نفس این روحیه، مطالبه‌گرى و نشاط، همان چیزى است که جوان امروز ما به آن احتیاج دارد[5]
ایشان در تبیین و جهت دهی مطالبه عمومی در دستیابی به ارمانهای انقلاب و نیز در تبیین باید های یک جامعه بیدار اینگونه فرمایش می‌نمایند:
یک جامعه و یک کشور و یک ملت بیدار از مسئولینش این چیزها را مطالبه کند: مطالبه‌ى عدالت، مطالبه‌ى انصاف، مطالبه‌ى خدمت، مطالبه‌ى ارتباط صمیمى با مردم، مطالبه‌ى دین، پایبندى به ارزش‌های دینى، پایبندى به شرع[6]
سلسله نشستهای مداقه با لبیک به این فرمایش مقام معظم رهبری و در راستای گام نهادن در طریق هدایت رسول اکرم صل الله علیه و اله -که اصلاح علما و عباد را مسیر اصلاح جامعه بر شمردند- سیاست راهبردی خود را شناساندن درد و ایجاد مطالبه عمومی برای درمان قرار داده و راه رسیدن به این نقطه را اطلاع رسانی دقیق نسبت به فرمایشات معظم له و حقایق کشور و جهان و تلاش برای ارتقاء سطح تحلیل سیاسی اجتماعی و اعتقادی طلاب و استاتید حوزه های علمیه میداند
[1] داستان راستان استاد شهید مطهری جلد اول انتشارات صدرا چاپ 41 تیر 86 ص 19 تا 22(مقدمه کتاب)
[2] ترجمه:عوام امت مرا جز خواص اصلاح نکند، پرسیدند: خواص چه کسانى هستند؟ فرمود: چهار دسته: سلاطین، علما، عبادت کنندگان، و تجار (تحریر المواعظ العددیه ، على مشکینى ۳۳۶ ؛)
[3] بیانات در دیدار با جمعى از نخبگان حوزه علمیه قم13/ 09/ 1374
[4] بیانات در دیدار دانشجویان نخبه و فعالان تشکل‌هاى سیاسى فرهنگى 17/07/1386
[5] بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان 19/05/1390
[6] بیانات در دیدار رئیس جمهور و اعضاى هیئت دولت 08/06/1389